Azərbaycan xalqının tarixində elə günlər var ki, onlar əsrlər boyu yaddaşlardan silinmir, millətin qürur mənbəyinə çevrilir. 2020-ci ilin 8 noyabrı – Zəfər Günü də məhz bu qəbildən olan müqəddəs bir gündür. Bu gün Azərbaycan xalqının otuz ilə yaxın davam edən işğal və ədalətsizlik dövründən sonra öz haqq səsini dünyaya eşitdirdiyi, ərazi bütövlüyünü bərpa etdiyi, milli qürurunu və dövlətçilik iradəsini parlaq şəkildə nümayiş etdirdiyi gün kimi tarixə əbədi həkk olunub.

Ermənistanın 1988-ci ildən başlayaraq Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü nəticəsində Qarabağ və onun ətrafındakı 7 rayon işğal edilmiş, bir milyondan çox soydaşımız doğma torpaqlarından didərgin düşmüşdü. İşğal illərində Ermənistan tərəfindən 900-dən çox yaşayış məntəqəsi, 7000-dən çox sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisəsi, 600-dən çox məktəb və uşaq bağçası, 100-dən çox mədəniyyət evi və muzey, minlərlə tarixi abidə dağıdılmışdı.

Azərbaycan dövləti bu dövr ərzində münaqişəni beynəlxalq hüquq çərçivəsində sülh yolu ilə həll etməyə çalışdı. Lakin BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsinin (822, 853, 874, 884) yerinə yetirilməməsi, ATƏT-in Minsk qrupunun 30 illik fəaliyyətsizliyi və beynəlxalq ədalətsizlik nəticəsində Azərbaycan xalqının səbr kasası dolmuşdu.

Bu dövrdə Ulu Öndər Heydər Əliyev və onun siyasi kursunun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev münaqişənin həlli üçün diplomatik yollardan istifadə etdi, lakin düşmən tərəfin və beynəlxalq vasitəçilərin riyakarlığı ədaləti bərpa etməyə imkan vermədi. 2020-ci ildə Ermənistanın ardıcıl hərbi təxribatları – Tovuz döyüşləri və ardınca cəbhədə genişmiqyaslı hücum cəhdi artıq son həddi keçdi.

2020-ci il 27 sentyabr səhəri Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əmri ilə əks-hücum əməliyyatına başladı. 44 gün ərzində ordumuz Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Hadrut, Suqovuşan, Kəlbəcər, Laçın, Şuşa və onlarla kəndi işğaldan azad etdi.

Bu müharibə təkcə ərazi uğrunda deyil, ədalət uğrunda mübarizə idi. Azərbaycan xalqı həm cəbhədə, həm arxa cəbhədə bir amal ətrafında birləşdi. Döyüş meydanında Azərbaycan əsgəri, informasiya cəbhəsində isə Azərbaycan diplomatiyası misilsiz qələbələr qazandı.

Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə aparılan “Dəmir yumruq” əməliyyatı 21-ci əsr hərb tarixində yeni döyüş modelinin yaranmasına səbəb oldu. Azərbaycan Ordusunun dronlardan, PUA sistemlərindən, real vaxt kəşfiyyat texnologiyalarından, koordinasiyalı artilleriya və xüsusi təyinatlı əməliyyatlardan istifadə təcrübəsi bu gün dünyanın hərbi akademiyalarında öyrənilir.

8 noyabr 2020-ci il – Şuşanın azad edildiyi gün. Bu tarix Azərbaycan xalqının milli ruhunun, qürurunun və əzminin simvoluna çevrildi. Şuşa həm coğrafi, həm də mənəvi baxımdan Azərbaycanın ürəyidir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin “Şuşasız Qarabağ, Qarabağsız isə Azərbaycan yoxdur” kəlamı həmin gün gerçəyə çevrildi.

Şuşa əməliyyatı hərb tarixində analoqu olmayan şəhər döyüşlərindən biri kimi qiymətləndirilir. Azərbaycan əsgəri sıldırım qayaları dırmaşaraq, yüksək rütbəli zabitlər və xüsusi təyinatlıların qəhrəmanlığı sayəsində şəhəri azad etdi. Bu əməliyyat nəticəsində düşmən ordusu tam çökdü və 9 noyabr gecəsi kapitulyasiya aktına imza atmaq məcburiyyətində qaldı.

Noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında imzalanan üçtərəfli Bəyanat Ermənistanın məğlubiyyətini rəsmiləşdirdi.

Bəyanatla:

•           Ermənistan ordusunun qalıqları Qarabağdan çıxarıldı;

•           Laçın, Kəlbəcər və Ağdam rayonları döyüşsüz azad edildi;

•           Qarabağda Azərbaycan suverenliyi bərpa olundu;

•           Regionda yeni geosiyasi reallıq formalaşdı.

Bu sənəd Azərbaycan dövlətinin həm hərbi, həm də diplomatik sahədə qətiyyətinin nəticəsi idi.

Prezident İlham Əliyevin 2021-ci ildə Şuşada “Vaqif Poeziya Günləri”ndə söylədiyi sözlər bu qələbənin mənəvi dəyərini ən gözəl şəkildə ifadə edir:

“Biz hamımız ürəyimizdə deyirik və açıq deyirik ki, bəli, ədalət var, ədalət bərpa edildi, biz bu gün Şuşadayıq və bundan sonra Şuşada əbədi yaşayacağıq.”

Azərbaycan xalqı sübut etdi ki, ədalət bəzən uzun illər gözləsə də, sonda mütləq təntənə ilə qayıdır.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2020-ci il 3 dekabr tarixli Sərəncamı ilə 8 noyabr – Zəfər Günü təsis edildi. Hər il bu gün ölkə üzrə təntənəli tədbirlərlə, hərbi paradlarla, konsertlərlə, elmi konfranslarla qeyd olunur.

Zəfər Gününün rəmzi mərkəzləri kimi paytaxtda və bölgələrdə bir sıra mühüm obyektlər yaradılıb:

•         Zəfər Parkı və Memorial Kompleks – Bakının 8 Noyabr prospektində;

•           Vətən Müharibəsi Memorial Kompleksi və Zəfər Muzeyi – 2024-cü ildə açılışı olub;

•           Hərbi Qənimətlər Parkı – 2021-ci ilin aprelində istifadəyə verilib;

•         Zəfər ordeni, Qarabağ ordeni və digər fəxri adlar təsis olunub.

Bu layihələr həm qəhrəmanlarımızın şücaətini, həm də xalqımızın birliyini əks etdirir.

Zəfərdən sonra Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə “Böyük Qayıdış” dövrü başlandı. Azad edilmiş torpaqlarda həyat yenidən qurulur:

•           Müasir “ağıllı kəndlər” və yaşayış məntəqələri salınır;

•           Füzuli, Laçın və Zəngilan hava limanları istifadəyə verilib;

•           Ağdam, Şuşa, Cəbrayıl, Qubadlı, Zəngilan və Kəlbəcər şəhərlərində yeni infrastruktur qurulur;

•           Qarabağda Qarabağ Universiteti fəaliyyətə başlayıb, DOST mərkəzləri açılıb.

2025-ci ilin oktyabrına qədər 19 mindən çox insan doğma yurduna qayıdıb. Bu, Azərbaycanın bərpa və dirçəliş siyasətinin uğurla davam etdiyini göstərir.

Azərbaycanın 44 günlük müharibədəki qələbəsi beynəlxalq miqyasda da böyük rezonans doğurdu. Qərb hərbi akademiyaları – o cümlədən ABŞ Milli Müharibə Kolleci və Seton Hall Universiteti Azərbaycan Ordusunun taktikasını nümunə kimi öyrənməyə başladı.

BMT, Avropa İttifaqı və digər beynəlxalq təşkilatlar regionda sülhün və dayanıqlı təhlükəsizliyin yalnız Azərbaycanın suverenliyi əsasında mümkün olduğunu qəbul etdilər.

Zəfər Günü təkcə bir tarixi hadisə deyil, həm də milli ideologiyanın əsas dayağına çevrilib. Bu gün Azərbaycan gəncliyi Vətən müharibəsindəki qəhrəmanlıqdan ruhlanır, şəhidlərin xatirəsini əziz tutur, dövlətçilik ənənələrinə sadiq böyüyür.

Bu Zəfər xalqın öz gücünə inamını möhkəmləndirdi, milli həmrəyliyi daha da bərkidib. Prezident İlham Əliyevin sözləri ilə desək:

“Biz nəyi necə, nə vaxt etmək lazım olduğunu çox gözəl bilirik. Qələbəmiz həm tarix, həm ədalət, həm də gələcəyin təminatıdır.”

8 noyabr – Zəfər Günü Azərbaycanın əsrlər boyu yazdığı qəhrəmanlıq salnaməsinin ən şanlı səhifəsidir. Bu Qələbə xalqın birliyi, liderin iradəsi, ordunun qüdrəti və ədalətin təntənəsi nəticəsində qazanıldı.

Zəfər Günü Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsinin, azad edilmiş torpaqlarda həyatın bərpasının, milli həmrəyliyin və gələcəyə inamın bayramıdır.

Bu gün Qarabağda dalğalanan üçrəngli bayraq yalnız bir torpağın deyil, bütün bir xalqın əzmini, ləyaqətini və əbədi suverenliyini təcəssüm etdirir.

Bayram Xudayarov

Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,