Azərbaycanın dövlətçilik tarixində əlamətdar günlər sırasında xüsusi yer tutan 25 noyabr – Kəlbəcər Şəhəri Günü, işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızın dirçəlişini, tarixi ədalətin bərpasını və Azərbaycan dövlətinin siyasi, diplomatik, hərbi iradəsinin qələbəsini təcəssüm etdirən mühüm tarixi hadisədir. Bu gün təkcə Kəlbəcərin azad edilməsini deyil, həm də ölkəmizin milli gücünün, strateji planlamasının, xalq-iqtidar birliyinin nəticəsini ifadə edir. Kəlbəcər həm tarixi, həm mədəni, həm də təbii-coğrafi baxımdan Azərbaycanın ən dəyərli bölgələrindən biri olmaqla, qədim türklüyün, mədəni irsin və strateji yüksəkliklərin məkanıdır.

Kəlbəcər rayonunun tarixi minilliklərlə ölçülür və burada aparılmış arxeoloji tədqiqatlar ərazinin ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olduğunu təsdiqləyir. “Kəlbəcər” toponimi qədim türk dillərində “çay üstündə qala” mənasında işlənmişdir ki, bu da bölgənin strateji-coğrafi xüsusiyyətlərinə tam uyğundur. Tərtər çayı boyunca düzülmüş süni mağaralar, 30 min ildən artıq yaşı olan yaşayış izləri, 6 min il yaşı olan qayaüstü təsvirlər və qədim türk əlifbasının nümunələri bu ərazilərin qədim türklərin məskəni olduğunu göstərir.

Tarixi dövrlər boyunca Kəlbəcərin daş abidələri atəşpərəstlikdən tutmuş xristianlıq və İslam mədəniyyətinə qədər müxtəlif mədəni qatların təzahürü olmuşdur. Bu faktlar Kəlbəcərin Azərbaycanın qədim mədəniyyət xəritəsində xüsusi yerini təsdiq edir.

Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonudur: Camışdağ zirvəsi (3724 m) və Dəlidağ (3616 m) kimi yüksəkliklər bu torpağın təbiətini daha da unikal edir. Rayonun qərbdən Ermənistanla, digər istiqamətlərdən isə Azərbaycanın bölgələri ilə həmsərhəd olması onu strateji əhəmiyyətli məkana çevirir. Ərazinin böyük hissəsinin meşəlik olması, zəngin su ehtiyatları, təbii çaylar, yüksək dağ iqlimi və təbii mineral suları Kəlbəcərin həm ekoloji, həm də iqtisadi potensialını formalaşdıran əsas amillərdir. Bu xüsusiyyətlər regionu həm müdafiə, həm turizm, həm də enerji baxımından strateji dəyərli edir.

2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu Kəlbəcərin şimal hissəsində mühüm strateji yüksəklikləri işğaldan azad edərək Ermənistanın Basarkeçər-Kəlbəcər istiqamətində hərəkət imkanlarını məhdudlaşdırmışdır. Prezident cənab İlham Əliyevin sözləri ilə: “Strateji nöqtələri götürərək Ermənistan ordusunun hərəkətlərini demək olar ki, iflic vəziyyətə salmışdıq”.

Bununla düşmən hərbi baxımdan tam həllolunmaz vəziyyətə salınmış, nəticədə Üçtərəfli Bəyanata əsasən 25 noyabr 2020-ci ildə Kəlbəcər döyüşsüz Azərbaycana qaytarıldı. Bu, Azərbaycanın siyasi-hərbi gücünün parlaq təzahürü idi.

Erməni sakinlərin bölgəni boşaldarkən evləri, bağları yandırması, infrastrukturun qəsdən məhv edilməsi bir daha erməni vandalizminin mahiyyətini göstərdi. Beynəlxalq hüquqa əsasən, işğal olunmuş ərazilərdə ekologiyaya ziyan vurulması və mülki obyektlərin dağıdılması hərbi cinayət hesab olunur. Kəlbəcərdə baş verənlər isə bu cinayətlərin ən bariz nümunələridir.

            Zərəngiz Abasova,

            YAP fəalı, Hacıqabul rayon Qarasu kənd tam orta ümumtəhsil məktəbinin direktoru.